Als jij net als ik met pubers werkt en/of woont, dan is de release van 13 Reasons Why op Netflix je vast niet ontgaan. En mocht je de release gemist hebben, dan hoef je op dit moment maar een krant open te slaan of het nieuws op internet te lezen om iets te vinden over de serie die veel ophef veroorzaakt. Kort gezegd gaat de serie over een meisje (Hannah Baker, 17 jaar) dat in 13 afleveringen vertelt waarom ze zelfmoord heeft gepleegd. Elke aflevering geeft één reden voor haar zelfmoord, daarom heet de serie 13 Reasons Why.

Ik geef de voorkeur aan het woord zelfdoding (of suïcide) in plaats van zelfmoord. Zelfdoding klinkt minder oordelend, het is neutraler. Andrea Walraven (psychotraumatologe) schreef dit belangrijke artikel Berichten en spreken na suïcide, waarvan de belangrijkste boodschap is: ‘Beschrijf en bespreek het leven, niet de dood.’ Daar hoort een neutrale woordkeuze ook bij.

Onze pubers hadden de serie (deels) al bekeken, voordat ik – behalve de trailer – iets gezien had. Ze stelden zelf voor dat ik de serie met hen mee zou kijken, omdat ze vermoedden dat ik het mogelijk interessant zou vinden. Als moeder én als pedagoog. En ze hadden gelijk. Inmiddels heb ik de laatste aflevering gezien en kan ik er dus over meepraten. ;-)

Ophef en kritiek
De ophef in de media snap ik.Wat ik jammer vind, is dat het lijkt alsof anderen verantwoordelijk zijn voor de zelfdoding van Hannah. Het klinkt hard, maar het is uiteindelijk echt de keuze van degene die suïcide pleegt. Overlevenden zijn niet medeplichtig, zoals de serie wel suggereert.

Anke Wammes van 113 Zelfmoord Preventie zegt verder terecht, dat 13 Reasons Why richtlijnen voor de media met betrekking tot zelfmoord negeert. In de serie wordt de zelfdoding van de hoofdrolspeelster expliciet in beeld gebracht. En niet alleen de zelfdoding, ook verkrachting wordt duidelijk in beeld gebracht. Kijkwijzer geeft de hoogste leeftijdsclassificatie aan de serie, namelijk: 16 jaar en ouder. Daar kan ik me helemaal in vinden. De kritiek op de expliciete scènes is terecht. Zelfdoding lijkt ook – vooral in het begin van de serie – geromantiseerd te worden en dat vind ik ook niet oké.

Netflix lijkt zelf ook in te zien dat een waarschuwing op z’n plek is en heeft een kort filmpje gemaakt, waarin door de acteurs en makers de bedoeling achter de serie wordt uitgelegd. Verder wordt er verwezen naar hulplijnen in verschillende landen:

De andere kant van het verhaal
En toch vond ik het goed dat onze drie pubers (en hun vrienden) de serie gekeken hebben. Ik heb er ook geen moeite mee als pubers waarmee ik werk, de serie samen met hun ouders bekijken. Dat laatste wordt door vele experts (waaronder Else-Marie van Eerenbeemt) geadviseerd en daar sluit ik me bij aan.

De serie laat weliswaar hele heftige dingen zien, maar die scènes geven ook gelegenheid om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken. En daar is de serie wat mij betreft dus in geslaagd. Het mooie (en goede!) vind ik ook, dat je ziet dat Hannah mensen om zich heen heeft, die veel om haar geven. Veel jongeren die suïcidale gedachten hebben ervaren dat niet zo. In de serie wordt dat goed in beeld gebracht.

De pubers die ik gesproken heb, vinden de herkenbaarheid van de sfeer op een middelbare school, de wirwar van emoties, de complexiteit van relaties/vriendschappen een pluspunt. Datzelfde geldt voor het taboedoorbrekende karakter van de serie. Hieronder komen een paar tieners aan het woord, die ik naar hun mening over de serie heb gevraagd:

Ik vond 13 Reasons Why intens, maar wel goed. Ik geef de serie een 9,8.  De serie laat goed zien hoe kleine ‘grapjes’ toch niet altijd positief worden opgevat. De transities tussen toen Hannah leefde en toen ze dood was waren duidelijk. Ik snap niet waarom mensen zich zorgen maken, deze serie vertelt gewoon de waarheid. Dit soort dingen gebeuren op elke school en er wordt te weinig aandacht aan besteed. – Emma, 19 jaar.

Ik geef 13 Reasons Why een 9,1, omdat de serie me emotioneel raakte. Dat kwam door dingen als: goede acteurs, herkenbare emoties en passende muziek bij de emoties van Hannah. Vooral in het begin was het me niet altijd duidelijk wat er aan de hand was, maar je ontdekt steeds meer na verloop van tijd. Ik kan me voorstellen dat ouders en psychologen zich zorgen maken, omdat zelfdoding normaal lijkt, maar het is natuurlijk niet normaal. Wat ik wél herken, is dat de school weinig controle heeft over het gedrag van de leerlingen. Wat me het meeste is bijgebleven zijn de relaties tussen de hoofdpersonen en hoe ze met elkaar omgingen.  – Rick, 17 jaar.

Ik vind het een goede serie en geef 13 Reasons Why een 8,5, omdat ze een barrière doorbreken. De serie laat zien dat veel mensen iets kunnen doen aan mensen die zelfmoord willen plegen. Maar ze versterken het gevoel bij die personen vaak juist, bijvoorbeeld door te pesten of extremer door verkrachting. Ik snap dat er kritiek op de serie is, maar dat vind ik minimaal, omdat er veel meer goede dingen bereikt kunnen worden. Zoals het tijdig zien van pestgedrag en dat mensen naar een specialist kunnen gaan. Er is wel één groot minpunt: de serie laat geen uitweg zien. – Mike, 18 jaar.

Tenslotte …
De serie begeeft zich op glad ijs. Ik vind de balans tussen de bovengenoemde voor- en nadelen oké, mits pubers de serie kijken met hun ouders of iemand anders die met hen erover kan praten en perspectief aan kan brengen. De serie verbieden zoals op sommige scholen gebeurt, vind ik vooral onzinnig (want hoe verbied je dat leerlingen erover praten?) en niet nodig.

Wel zou ik adviseren alert te zijn op het gedrag van de pubers in je omgeving. Maar dat geldt natuurlijk niet alleen n.a.v. deze serie, maar in het algemeen. Als je je zorgen maakt, probeer het dan bespreekbaar te maken en/of geef ze handvatten en adressen waar ze (anoniem) om hulp kunnen vragen. Nieuwsgierig geworden? Hieronder vind je de trailer van de serie. En wat vind jij? Laat jij pubers de serie kijken? En kijk je zelf mee? Ik hoor het heel graag van je!